Academiejaar UHasselt officieel geopend: “We moeten onze academische vrijheid elke dag opnieuw opeisen en verdedigen”

België behoort tot de absolute voorhoede in de wereld op het vlak van academische vrijheid. In de Academic Freedom Index, een lijst die nagaat hoe het gesteld is met de vrijheid van onderwijs en onderzoek in 179 landen, staat België op een vijfde plaats. Maar de vele voorbeelden uit het buitenland tonen aan dat academische vrijheid nooit voor altijd verworven is, en dat ook wij hier waakzaam voor moeten zijn”, zegt rector Bernard Vanheusden.

“Zo zien we daar tegenwoordig te vaak dat thema’s vermeden worden uit angst voor reputatieschade, intimidatie of financiële represailles. Denk hierbij aan de VS, een decennium geleden nog in de top 20 van de Academic Freedom Index maar intussen in sneltempo afgezakt naar plaats 85. De regering Trump misbruikt daar nu ongegeneerd haar financiële macht en trekt zonder verpinken de strop van gereputeerde kennisinstellingen aan. En ook dichter bij huis, zoals in Frankrijk en Duitsland waar wetenschappers in toenemende mate geconfronteerd worden met persoonlijke aanvallen en intimidatie via sociale media en er sprake is van zelfcensuur rond thema’s als migratie en het klimaat. Of in Nederland, waar collega-rectoren, in een open brief aanklaagden dat de politieke neiging groeit om de wetenschap niet alleen te bevragen maar ook actief richting te geven.”

Plek voor intellectuele vorming

Dit zijn zorgwekkende tendensen, stelt rector Vanheusden in zijn openingsspeech. “Zonder academische vrijheid verliest de wetenschap het vermogen om kennis te genereren die toetsbaar en onderbouwd is, die het publieke debat voedt en die ons toelaat om vooruit te denken, bij te sturen en te innoveren. Academische vrijheid is geen detail, geen ver-van-ons-bed. Daarom werken we aan UHasselt aan lagere drempels voor meldingen van intimidatie en tekenen we opleiding uit om handvaten te bieden om intimidatie te vermijden, herkennen en aan te pakken”, zegt Bernard Vanheusden, die zijn speech afsloot met de wens om vrijheid van denken te blijven koesteren. “Laat dit nieuwe academiejaar er één zijn waarin we durven botsen van mening, zonder elkaar te verketteren en waar er ruimte is voor verschil en nuance. Want net daar, in die vrijheid, begint wetenschap. En dat maakt van een universiteit de uitgelezen plek van intellectuele vorming, democratische weerbaarheid en maatschappelijke vernieuwing.”

Togastoet

Vooraf aan de Academische Openingszitting in het Hasseltse Cultuurcentrum trok de traditionele stoet der togati door de Hasseltse binnenstad. Ze werden hiervoor begeleid door de Hasseltse Belleman, de Garde Civique van de stad Hasselt en door studentenfanfare Ambifaarke. “Met deze stoet tonen we ons letterlijk aan de buitenwereld. Iets wat we ook dit academiejaar zullen doen door in te zetten op excellent onderwijs en toponderzoek”, besluit rector Bernard Vanheusden.